'ৰইছ' মাত্ৰ এটা চেলু

আশুতোষৰ বিশেষ প্ৰৱন্ধ

Monday January 30, 2017,

5 min Read

ইয়াক কি বুলি কোৱা যায় ? এজন সাম্প্ৰদায়িক নেতাৰ অসাৱধান মন্তব্য নে এজন অবাঞ্চিত মানুহৰ এটা কৌতুক নে এটা আওপুৰণি পন্থাৰ যুদ্ধ ঘোষণা । দুখন চলচিত্ৰৰ তুলনা কোনো নতুন কথা নহয় বৰঞ্চ সমালোচকৰ ক্ষেত্ৰত ই এক সৃজনিশীলতাৰহে পৰিচায়ক । এনে তুলনাই ছবি জগতখনক বুজাত সহায় কৰে আৰু আমাৰ সৃজনিশীলতাক অধিক সক্ৰিয় কৰি তোলে । দুৰ্ভাগ্যজনকভাৱে ডনাল্ড ট্ৰাম্পৰ এই যুগত সৃজনিশীলতা এক অপৰাধ । আমি এটা নতুন যুগত বাস কৰিছো । সেয়েহে কৈলাস বিজয়ৱাৰ্গিয়াৰ অশ্ৰাব্য কথনক লৈ মই অকণো আচৰিত হোৱা নাই । তেওঁ শ্বাহৰুখৰ 'ৰইছ' ছবিখন বৰ্জন কৰি ঋত্বিকৰ 'কাবিল' ছবিখনক গ্ৰহণ কৰিবলৈ সকলোকে আহ্বান জনাইছে ।

সাধাৰণ ভাৱে চালে ই এক নিৰ্দোষ মন্তব্য । ই তেওঁৰ ৰুচিবোধৰ ওপৰত আধাৰিত যেন ধাৰণা হ'ব পাৰে । কিন্তু কৈলাস বিজয়ৱৰ্গিয়াৰ মন্তব্য ইমান সৰল নহয় । তেওঁ কৈছে - "যি 'ৰইছ' দেশৰ নহয় সি কোনো কামৰ নহয় । আৰু 'কাবিল' দেশভক্তৰ সৈতে আছে আৰু সেয়েহে আমি সকলোৱে ইয়াক চোৱা উচিত ।" এই মন্তব্য কৰা মানুহজন কোনো সাধাৰণ ব্যক্তি নহয় । তেওঁ শাসকীয় ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টিৰ এজন ৰাষ্ট্ৰীয় সাধাৰণ সম্পাদক । তেওঁ বিতৰ্ক সৃষ্টি কৰি সংবাদ শিৰোনামত থাকি ভাল পায় আৰু এই কামত তেওঁ দক্ষ । ইয়াৰ বাবে তেওঁ কেইবাবাৰো নিজৰ দলৰ নেতৃত্বৰ ককৰ্থনাৰ সন্মূখিন হৈছে যদিও তেওঁ প্ৰতিবাৰেই এনে কাম কৰে । আৰু প্ৰতিবাৰেই তেওঁৰ মন্তব্য উগ্ৰ, সাম্প্ৰদায়িক, ৰুচিহীন আৰু বিষাক্ত হয় ।

ৰইছ হৈছে এজন মাফিয়া ডনৰ ওপৰত নিৰ্মিত এখন ছবি যিখনৰ কেন্দ্ৰীয় চৰিত্ৰটোত অভিনয় কৰিছে শ্বাহৰুখ খানে । কাবিল হৈছে এখ অন্ধ দম্পতিৰ প্ৰেম আৰু প্ৰতিশোধৰ কাহিনী । দুয়োখন ছবি এখদিনাই মুক্তি পোৱাটোও এটা সংযোগ মাত্ৰ । শ্বাহৰুখ বা ঋত্বিক কোনেও ইজনে সিজনৰ বিষয়ে অথবা ছবিৰ বিষয়ে মন্তব্য কৰা নাছিল । দুয়োজন ব্যক্তিগত জীৱনত ভাল বন্ধু আৰু এই কথা বিশ্বাস কৰিবলৈ টান যে ঋত্বিকে এনে ধৰণ মন্তব্য কৰিবলৈ তেওঁক উচটাব । এয় কৈলাশ বিজৱৰ্বিয়াৰ নিজৰ মন্তব্য ।

তেওঁৰ ৰাজনৈতিক দৰ্শন স্বাভাৱিকতে সংখ্যালঘূ বিৰোধী । আৰ এছ এছ আৰু বি জে পিৰ সপোন হৈছে এখন হিন্দুৰাষ্ট্ৰ য'ত সংখ্যালঘূসকল দ্বিতীয় শ্ৰেণীৰ নাগৰিক হৈ থাকিব । আনকি তেওঁলোকৰ আগৰ প্ৰজন্মৰ তাত্বিক সকলে সংখ্যালঘূ সকলক নাগৰিক্তবৰ পৰা বঞ্চিত কৰাৰ মন্ত্ৰও আওৰাই থৈ গৈছে । মধ্যযুগৰ সকলো সমস্যাৰ বাবে তেওঁলোকে মুছলমানকে জগৰীয়া কৰে । ছেমুৱোল হান্টিংটনৰ ভাষাত তেওঁলোকৰ বাবে ৰাজনীতি হৈছে সভ্যতাৰ সংঘাত ।

ভাৰতৰ পটভূমিত আৰ এছ এছৰ মতে দক্ষিণ এছিয়াত মুছলমানৰ প্ৰৱেশৰ পৰাই ভাৰতীয় সভ্যতাৰ পতন আৰম্ভ হৈছে । তেওঁলোকৰ বাবে ভাৰতীয় সভ্যতা কেৱল হিন্দুৰ সভ্যতা আৰু মুছলমান আৰু খ্ৰীষ্টিয়ান হৈছে বিদেশী । তেওঁলোকৰ মতে এই দুই সম্প্ৰদায়ৰ পৱিত্ৰ ভূমি ভাৰতৰ বাহিৰত আৰু সেয়েহে এই সম্প্ৰদায়ৰ মানুহৰ বাবে ভাৰত কেতিয়াও আপোন নহয় । ইয়েই হৈছে সংখ্যালঘূৰ প্ৰতি তেওঁলোকৰ ঘৃণাৰ মূল কাৰণ ।

আধুনিকতা আৰু নগৰীকৰণেও তেওঁলোকৰ মনোভাৱ সলনি কৰিব পৰা নাই আৰু তেওঁলোক এতিয়াও এক প্ৰাচীন সময়ত আৱদ্ধ হৈ আছে । আৰ এছ এছ আৰু বি জে পিৰ নেতা সকলৰ উগ্ৰ মন্তব্যবোৰ এই মনোভাৱৰে পৰিচায়ক । কৈলাশ বিজয়ৱৰ্গীয়াৰ মন্তব্যত একো আচৰিত হ'ব লগীয়া নাই । তেওঁ ছবিখনক আক্ৰমণ কৰা নাই । তেওঁ আক্ৰমণ কৰিছে শ্বাহৰুখ খানক । শ্বাহৰুখৰ ধৰ্মৰ বাবে শ্বহৰুখ তেওঁৰ শত্ৰু ।

ঋত্বিকো তেওঁৰ দৃষ্টিত কোনো অভিনেতা নহয় বৰঞ্চ এদন হিন্দু । এই অশালীনতাই দেশৰ দুজন আগশাৰীৰ অভিনেতাক মাত্ৰ তেওঁলোকৰ সাম্প্ৰদায়িক পৰিচয়লৈ অৱনমিত কৰি পেলাইছে । কৈলাশ বিজয়বৰ্গীয়াৰ দৰে লোকৰ দৃষ্টিত ৰইছ আৰু কাবিল দুখন ছবি নহয় দুটা সভ্যতাৰ সংঘাত মাত্ৰ ।

ভাৰতীয় ছবি জগতখন হৈছে দক্ষিণ এছিয়াৰ আটাইতকৈ উদাৰ সময় মণ্ডল । ইয়াত কেতিয়াও সম্পদায় বা ধৰ্মৰ ভিত্তিত কোনো ধৰণৰ ভেদ-ভাৱ হোৱা নাই । ইয়াত কেৱল প্ৰতিভাৰ কদৰ আছে । ৫০ আৰু ৬০ ৰ দশকত যদি ৰাজ কাপুৰ আৰু দেৱানন্দ আছিল ছুপাৰষ্টাৰ তেনেহলে দিলীপ কুমাৰ ওৰফে য়ুছুফ খান আছিল সেই সময়ৰ মহানায়ক । ৭০-৮০ ৰ দশকত যদি অমিতাভ বচ্চন আছিল মেগাষ্টাৰ তেনেহলে নাছিৰুদ্দিন শ্বাহ আছিল নতুন চিনেমাৰ আগশাৰীৰ তাৰকা আৰু ৰাইজে দুয়োকে আদৰি লৈছিল ।

৯০ৰ দশকৰ সাম্প্ৰদায়িক ৰাজনীতিৰ উত্থানৰ সময়ছোৱাত ভাৰতীয় ছবি জগতত লিখা হৈছিল ধৰ্মনিৰপেক্ষতাৰ এক নতুন পৃষ্ঠা । ৰাম জন্মভূমি আন্দোলনৰ সময়তে চাৰি খান হৈ পৰিছিল বলীউডৰ ৰজা । আমিৰ, চলমান, শ্বাহৰুখ, ছাইফ আৰু বৰ্তমানৰ ইৰফান খান আৰু নৱাজুদ্দিন ছিদ্দিকি হৈ পৰিছিল মুকুচ বিহীন সম্ৰাট । ঋত্বিক, অক্ষয় কুমাৰ, অমিতাভ বচ্চন, অজয় দেৱগণ আদি তাৰকা তেওঁলোকৰ আগত হৈ পৰিছিল নিস্তেজ । ৫০ বছৰ বয়সতো আমিৰ, চলমান আৰু শ্বাহৰুখক তেওঁলোকৰ অনুৰাগীয়ে ভাল পায় । প্ৰতিজন প্ৰযোজক, পৰিচালক আৰু অভিনেত্ৰীৰ বাবে তেওঁলোকৰ লগত কাম কৰাটো এটা ডাঙৰ সপোন ।

এসময়ত একাংশ সংবাদ মাধ্যম আৰু সোঁপন্ঠী সংগঠনে ঋত্বিকক তেওঁলোকৰ প্ৰতিদ্বন্দী বুলি উপস্থাপন কৰিবলৈ বিচাৰিছিল। তেওঁলোকৰ প্ৰতিজনেই হিন্দু ছোৱালী বিয়া কৰোৱাৰ বাবে তেওঁলোকৰ বিৰুদ্ধে লাভ জিহাদৰ অভইযোগো উত্থাপন হৈছিল । শ্বাহৰুখৰ মাই নেম ইজ খান আৰু আমিৰৰ পত্নীৰ ভাৰত এৰি যাবলৈ কৰা ইচ্ছাৰ বিষয়ে অথথা হৈ -চৈ কৰি তেওঁলোকক দেশদ্ৰোহী সজোৱা হৈছিল ।

'ৰইছ' মাত্ৰ এটা চেলু । ই শ্বাহৰুখক দেশেদ্ৰোহী সজোৱাৰ এপাট অস্ত্ৰ । ই এইটো মনোভাৱো প্ৰকাশ কৰে যে সংখ্যাগুৰু সকল কেতিয়াও দেশদ্ৰোহী নহয় । ই এক বিপজ্জনক কথা কিন্তু যোৱা আঢ়ৈ বছৰ ধৰি দেশত এয়াই হৈ আহিছে । ই ৰাষ্ট্ৰ নিৰ্মাণত নহয় ধ্বংসতহে অৰিহণা যোগাব ।

(লেখক আই বি এন ছেভেনৰ প্ৰাক্তন পৰিচালন সম্পাদক আৰু বৰ্তমান আম আদমী পাৰ্টীৰ মূখপাত্ৰ )